ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਸੱਚਰ ਫ਼ਾਰਮੂਲਾ ਕੀ ਸੀ ?

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਭੀਮਸੈਨ ਸੱਚਰ ਨੇ 1 ਅਕਤੂਬਰ 1949 ਈ. ਇੱਕ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੱਚਰ ਫ਼ਾਰਮੂਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਭੀਮ ਸੈਨ ਸੱਚਰ ਦੋ ਵਾਰੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 13 ਅਪਰੈਲ 1949 ਤੋਂ 18 ਅਕਤੂਬਰ 1949 ਤੱਕ ਰਹੇ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰ 17 ਅਪਰੈਲ 1952 ਤੋਂ 23 ਜਨਵਰੀ 1956 ਤੱਕ ਰਹੇ ।ਭੀਮ ਸੈਨ ਸੱਚਰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਗਰਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ ਸਨ।1921 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕਾਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਵੀ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਇਸ ਫ਼ਾਰਮੂਲੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ।ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ,ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ,ਜਲੰਧਰ,ਅਬਾਲਾ,ਲੁਧਿਆਣਾ,ਆਦਿ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਰੋਪੜ ਅਤੇ ਖਰੜ ਤਹਿਸੀਲਾਂ (ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ )ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ।ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਰੋਹਤਕ ,ਗੁੜਗਾਂਵ ,ਕਰਨਾਲ,ਕਾਂਗੜਾ,
ਹਿਸਾਰ (ਹਿਸਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਸਿਰਸਾ ਤਹਿਸੀਲ ਅਤੇ ਅੰਬਾਲਾ ਦੀ ਜਗਾਧਰੀ ਅਤੇ ਨਰਾਇਣਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਛੱਡ ਕੇ )ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ।ਅੰਬਾਲਾ,ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ,ਸ਼ਿਮਲਾ ਅਤੇ ਸਿਰਸਾ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਸ਼ਾ ਖੰਡ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਸੱਚਰ ਫ਼ਾਰਮੂਲੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਤਰ ਦੀ ਆਖਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ (ਪੰਜਵੀਂ ਤੱਕ ) ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਤੱਕ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਸਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ (ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਖੰਡ ਦੇ ਲਈ)ਤੇ ਹਿੰਦੀ (ਪੰਜਾਬੀ ਖੰਡ ਦੇ ਲਈ) ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨਗੇ।ਇਹ ਫ਼ਾਰਮੂਲਾ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਸੀ।

ਗਗਨਦੀਪ ਕੌਰ