ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਹੁਮਾਯੂੰ ਸੀ।ਹੁਮਾਯੂੰ ਨਾਮ ਦਾ ਅਰਥ ਅਮੀਰ ਹੈ।ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਜਨਮ 6 ਮਾਰਚ 1508 ਨੂੰ ਕਾਬੁਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਮਹਿਮ ਬੇਗਮ ਸੀ। ਹੁਮਾਯੂੰ ਬਾਬਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।ਬਾਬਰ ਨੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਬਾਬਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਚਾਰ ਦਿਨ ਬਾਅਦ 30 ਦਸੰਬਰ 1530 ਈ: ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਹੁਮਾਯੂੰ ਇਕਲੌਤਾ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਬਾਬਰ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ।ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ 1530-1540 ਅਤੇ ਫਿਰ 1555-1556 ਵਿਚ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਅਸਲ ਵਿਚ, ਇਹ ਵੰਡ ਸਾਮਰਾਜ, ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁਮਾਯੂੰ ਲਈ ਘਾਤਕ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਤਕੜੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਫਗਾਨ ਸਨ ਪਰ ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਅਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਨਿੱਜੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਾਬਤ ਹੋਈਆਂ।ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਚਾਰ ਜੰਗਾਂ ਲੜੀਆਂ- (1) ਦੇਵਰਾ ਦੀ ਲੜਾਈ:- 1531 ਈ. (2) ਚੌਸਾ ਦੀ ਲੜਾਈ :- 1539 ਈ. (3) ਬਿਲਗ੍ਰਾਮ:- 1540 ਅਤੇ ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਜੰਗ 1555 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਲੜੀ ਗਈ। ਚੌਸਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਚੌਸਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਲੜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 26 ਜੂਨ, 1539 ਨੂੰ ਹੁਮਾਯੂੰ ਅਤੇ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਚੌਸਾ ਦੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ. ਚੌਸਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਝ ਗਲਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਭੱਜਣਾ ਪਿਆ।
ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਨਾਮ ਹੁਮਾਯੂੰਨਾਮਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਗੁਲਬਦਨ ਬੇਗਮ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ।1533 ਈ: ਵਿੱਚ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਦਿਨਪਨਾਹ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।ਹੁਮਾਯੂੰ ਜੋਤਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰੱਖਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਸੱਤਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਦਾ ਸੀ।
ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਤਖਤ 'ਤੇ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਮਾਯੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਸੱਤਾ ਦਾ ਆਨੰਦ ਨਹੀਂ ਮਾਣ ਸਕਿਆ। ਜਨਵਰੀ 1556 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦੀਨਪਨਾਹ ਭਵਨ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉਤਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਠੋਕਰ ਲੱਗ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਹਮੀਦਾ ਬਾਨੋ ਨੇ "ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਮਕਬਰਾ" ਬਣਵਾਇਆ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ। ਅੱਜ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਅਤੇ ਇਹ ਮੁਗਲ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਮੂਨਾ ਹੈ।
ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਬਿਨਾਂ ਰੁਕੇ ਆਪਣੇ ਟੀਚੇ ਵੱਲ ਵਧਦੇ ਰਹੋ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਲੈਨਪੁਲ ਨੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਹੈ,
ਹੁਮਾਯੂੰ ਡਿੱਗਦੇ-ਡਿੱਗਦੇ ਇਸ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਪੂਜਾ 9815591967
