ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਮਹਾਨ ਸਮਰਾਟ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕੁੱਝ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਹੋਏ ਪਰ ਨਿਰਬਲ ਤੇ ਅਯੋਗ ਹੋਣ ਕਰਕੇ 1740ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ। ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ,ਬਾਹਰੀ ਅਤੇ 1707 ਈਸਵੀ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕਾਰਣ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਜਿਵੇਂ - ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦਾ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜ, ਸਰਦਾਰਾ ਵਿੱਚ ਧੜੇਵਾਜ਼ੀ, ਹਿੰਦੂ ਵਿਰੋਧੀ ਨੀਤੀ, ਆਰਥਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਤਰਸਯੋਗ ਹਾਲਤ, ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਆਦਿ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਕਈ ਰਾਜ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋ ਗਏ। ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੇ ਪਤਨ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਉੱਪਰ ਘਿਓ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਜੋ 1600ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਆਈ ਸੀ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਲੱਭ ਲਿਆ।1757 ਵਿੱਚ ਪਲਾਸੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ 1764 ਵਿੱਚ ਬਕਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਮੁਗ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਤੋਂ ਬੰਗਾਲ, ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਉੜੀਸਾ ਦੀ ਦੀਵਾਨੀ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਏ।
ਪੂਜਾ ਸ਼ਹਿਰ ਰਤੀਆ
