ਜਹਾਂਗੀਰ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਨਾਮ ਸਲੀਮ ਸੀ।ਇਸਦਾ ਜਨਮ 30 ਅਗਸਤ 1579ਈ. ਨੂੰ ਫਤਿਹਪੁਰ ਸਿਕਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਖ ਸਲੀਮ ਚਿਸ਼ਤੀ ਦੀ ਕੁਟੀਆ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।ਇਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਅਕਬਰ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਮਰਿਯਮ ਉੱਜਮਾਨੀ ਸੀ।ਅਕਬਰ ਸਲੀਮ ਨੂੰ ਸੇਖੂ ਬਾਬਾ ਕਿਹਾ ਕਰਦਾ ਸੀ। 1605ਈ. ਵਿੱਚ ਅਕਬਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਲੀਮ ਨਵੀਂ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਰਾਜਗੱਦੀ ਉੱਪਰ ਬੈਠਿਆ ਇਹ ਉਪਾਧੀ ਸੀ "ਨੂਰਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਜਹਾਂਗੀਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਗਾਜ਼ੀ"।ਇਸਨੇ 1605-1627ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਜਹਾਂਗੀਰ ਦਾ ਮਤਲਬ ਦੁਨੀਆ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਾ।ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - 1605-1611 ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1611-1627 ਤੱਕ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨੂਰਜਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਰਿਹਾ।ਗੱਦੀ ਉੱਪਰ ਬੈਠਦੇ ਹੀ ਉਸਨੇ ਕਈ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕੰਨ, ਨੱਕ ਅਤੇ ਹੱਥ ਕੱਟਣ ਦੀਆਂ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਸਮਰਾਟ ਬਣਦੇ ਹੀ ਉਸਨੇ 12 ਆਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ।ਉਸਨੇ ਤਮਗਾ ਅਤੇ ਬਹਰੋ ਨਾਮੀ ਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਜਹਾਂਗੀਰ ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੀ।ਉਸਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੀ। ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮੇਵਾੜ ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਵੱਲ ਤਿੰਨ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਭੇਜੀਆਂ ਜੋ ਕਿ ਅਸਫਲ ਰਹੀਆਂ ਅੰਤ 1615ਈ.ਵਿੱਚ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਧੀ ਹੋਈ।
ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਦੌਰ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਮਨਸੂਰ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ "ਨਾਦਿਰ-ਉਲ-ਅਸਤਰਾ" ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਮਨਸੂਰ ਇੱਕ ਪੰਛੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ।
ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਸੋਨੇ ਦੀ ਜੰਜੀਰ ਲਟਕਾਈ ਸੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ਼ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਆਗਰਾ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਾਹਰ 60 ਘੰਟੀਆਂ ਵਾਲੀ ਸੋਨੇ ਦੀ ਜੰਜੀਰ ਲਗਾਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਆਂਇਕ ਸਮੱਸਿਆ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਗ਼ਲਤੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆ ਕੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਕਰਨਗੇ | ਜ਼ੰਜੀਰੀ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾ ਰਾਜਾ ਉਸ ਘੰਟੀ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦੀ ਫਰਿਆਦ ਸੁਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਇਨਸਾਫ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਰਤ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਆਏ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੈਪਟਨ ਹਾਕਿੰਸ, ਜੋ 1608 - 1611 ਵਿੱਚ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੇ ਕਿੰਗ ਜੇਮਸ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਦੂਤ ਵਜੋਂ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਸੀ।ਜਹਾਂਗੀਰ ਕੈਪਟਨ ਹਾਕਿੰਸ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ 400 ਦਾ ਮਨਸਬ ਭੇਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੈਪਟਨ ਹਾਕਿੰਸ ਨੂੰ "ਅੰਗਰੇਜ਼ ਖਾਨ" ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।ਸਰ ਥਾਮਸ ਰੋ ਵੀ 1615-1619 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਆਏ ਸਨ।ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ ਆਇਆ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਐਡਵਰਡ ਟੈਰੀ ਨਾਂ ਦਾ ਪਾਦਰੀ ਵੀ ਸੀ।ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰ ਥਾਮਸ ਰੋ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਦੂਜਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹੈ।
ਜਹਾਂਗੀਰ ਇੱਕ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦਾ ਲੇਖਕ ਸੀ।ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ "ਤੁਜ਼ੁਕ-ਏ-ਜਹਾਂਗੀਰੀ" ਲਿਖੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਉਸਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ।ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ 'ਤੁਜ਼ੁਕ-ਏ-ਜਹਾਂਗੀਰੀ' ਵਿਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਲਾਬ ਤੋਂ ਅਤਰ ਕੱਢਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਨੂਰਜਹਾਂ ਬੇਗਮ (ਅਸਮਤ ਬੇਗਮ) ਦੀ ਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਅਧਿਆਏ ਹਨ, ਪਹਿਲਾ ਉਸ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ, ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੁਆਰਾ ਖੁਦ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੀਜਾ ਅਧਿਆਏ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਮੁਹੰਮਦ ਹਾਦੀ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਦੋ ਅਸਪਾ ਅਤੇ ਸਿੰਘ ਅਸਪਾ ਨਾਮਕ ਅਭਿਆਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਸਵਾਰ ਦਾ ਦਰਜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ 1000 ਘੋੜੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਦੁੱਗਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਰਜਾ ਇੱਕ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਦੁੱਗਣੇ ਘੋੜੇ ਰੱਖਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਦੋ ਅਸਪਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਇਹ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਹੈ ਉਹ ਸਿੰਘ ਅਸਪਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਭਵਨ ਉਸਾਰੀ ਘੱਟ ਹੋਈ।ਉਸਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਕਬਰ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਦਾ ਅਧੂਰਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਗਰਾ ਵਿੱਚ ਇਤਮਾਦ ਉਦ ਦੌਲਾ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਅਤੇ ਅਬਦੁਰ ਰਹੀਮ ਖਾਨਖਾਨਾ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਆਦਿ।
ਸੰਨ 1627 ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਲਾਹੌਰ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਸਿਹਤ ਵਿਗੜਨ ਕਾਰਨ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਰਾਵੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਬਣੇ ਬਾਗਸਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ।ਫਿਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਥੇ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੂਰਜਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਕਬਰਾ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਹੈ।
ਪੂਜਾ 9815591967
