ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਝੰਡਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਖ਼ਿੱਤਿਆਂ ਦੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਪਹਿਚਾਣ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਪਹਿਚਾਣ ਦੀ ਹੋਂਦ ਲਈ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਝੰਡੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵੱਖਰੇ ਹੀ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ , ਕਰਿਚੀਅਨ ਦਾ ਕਰਾਸ ਵਾਲਾ , ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਹੈਦਰੀ(ਹਰਾ )ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਭੰਗਵੇ ਰੰਗ ਇਤਆਦਕ ਝੰਡੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਹਨ , ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੇ ਖਿਤਿਆਂ ਨਾਲ ਧਾਰਮਿਕ ਅਗਵਾਈ ਦਾ ਹੀ ਸੰਬੰਧ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਸਿਆਸੀ ਮਨੋਰਥ ਲਈ ਧਰਮ ਦੇ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਵਰਤਣਾ ਗੈਰ ਜ਼ਰੂਰੀ,ਮਨਮਤ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਧਰਮ ਦੇ ਝੰਡੇ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦੇ ਤੁਲ ਹੈ । ਸਿੱਖਾਂ ਵਾਸਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਇਕ ਪਵਿੱਤਰ ,ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਓਟ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਹੈ । ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਅਖੌਤੀ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਅਧੀਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦੀ ਬਰਾਬਰਤਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਕੌਮੀ ਝੰਡੇ ਤਿਰੰਗੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ,ਅਤਿ ਨਿੰਦਣ ਯੋਗ ਹੀ ਹੈ । ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਵੱਲੋਂ ਮੰਨੀ ਗਈ ਬਖ਼ਸ਼ਸ਼ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੋਈ ਝੰਡਾ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਤਿਰੰਗਾ ਭੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਇਕ ਫ਼ਿਰਕੇ ਜਾਂ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਨਹੀਂ , ਇਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਭੀ ਉਤਨਾ ਹੀ ਹੈ ਜਿਤਨਾ ਬਾਕੀ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਹੈ । ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ,ਤਖਤਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਕੇਂਦਰਾਂ ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਝੂਲਦਾ ਸ਼ਸੋਬਤ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਘਰਾਂ ਬਿਲਡਿੰਗਾਂ ਤੇ ਲਾਉਣਾ ਬੇਅਦਬੀ ਕਰਨਾ , ਮੂਰਖਤਾ ਤੇ ਮਨਮਤ ਹੈ । ਅਖੌਤੀ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਅਖੌਤੀ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ , ਜੋ ਆਪਣੀ ਹਊਮੇ , ਚੌਧਰ , ਗਦਾਰੀ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਣ ਲਈ ਧਰਮ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਨੂੰ ਇਕ ਢਾਲ ਦੀ ਤਰਾਂ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਤੇ ਮੀਰੀ ਪੀਰੀ ਦੇ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਢਾਲ ਬਣਾ ਕੇ , 1919 ਵਿੱਚ ਬਰਿਟਸ਼ ਰਾਜ ਦੀ ਪਿੱਠ ਪੂਰਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਅਰੂੜ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਨੂੰ ਸਿਰੋਪਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । ਜਿਸ ਡਾਇਰ ਨੇ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜਲਿਆਂ ਵਾਲੇ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਹਜਾਂਰਾਂ ਸਿੱਖਾਂ , ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਕਤਲੇ ਆਮ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਅੱਜ ਫਿਰ ਅਰੂੜ੍ਹ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦੋਹਤੇ ਸਰਦਾਰ ਮਾਨ ਨੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੇ ਉਂਗਲ ਧਰੀ ,ਨਾਨੇ ਅਤੇ ਬਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਪਿੱਠ ਪੂਰੀ ਹੈ । ਇਸ ਰਜਵਾੜਾ ਸ਼ਾਹੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਉਪੱਦਰ ਤੋਂ ਹੋਰ ਪਰਦਾ ਉਦੋਂ ਲਾਹਿਆ ਗਿਆ , ਜਦ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ 150 ਏਕੜ ਸ਼ਾਮਲਾਟ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ , ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਲੋਟੀਆਂ ਤੋਂ ਕਬਜਾ ਤੁੜਵਾਇਆ । ਇਹੀ ਆਗੂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ 15 ਅਗਸਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਤੇ ਗੁਮਰਾਹ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਘਰ ਘਰ ਤੇ ਸਿੱਖ ਤਿਰੰਗੇ ਦੀ ਥਾਂ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਝੁਲਾਉਣ । ਇਹ ਮਨਮਤ ਨਾਲ਼ੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਦਾਰੀ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ , ਜੋ ਇਹ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਘਟੀਆ ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਲੋੜ ਦੱਸ ਕੇ ਇਸ ਪੱਧਰ ਤੇ ਨੀਵਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ । ਹੁਣੇ ਹੀ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਗਰੂਰ ਚੋਣ ਪਿੱਛੋਂ ਸਰਦਾਰ ਮਾਨ ਖੁਦ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਜਾ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਧਾਨ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਖੰਡਤਾ ਤੇ ਕੌਮੀ ਝੰਡੇ ਤਿਰੰਗੇ ਲਈ ਤਨ ਮਨ ਧਨ ਵਾਰਨ ਦੀ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਆਏ ਹਨ । ਕੀ ਇਹ ਆਗੂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੰਗਾ ਗਏ ਗੰਗਾ ਰਾਮ , ਜਮਨਾ ਗਏ ਜਮਨਾ ਦਾਸ ? ਦੋਹਰੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਇਹ ਆਗੂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤਿਰੰਗਾ ਝੰਡਾ ਝੁਲਾਉਣ ਤੋਂ ਬੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖੁਦ ਦਿੱਲੀ ਜਾ ਕੇ ਤਿਰੰਗੇ ਦੀ ਸਲਾਮਤੀ ਲਈ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਇਕ ਹੋਰ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਜੈਚੰਦੀਆ ਪੰਨੂ ਵੀ ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡੇ ਤਿਰੰਗੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲਦਾ ਹੈ , ਉਹ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ , ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਪੱਗ ਹੈ , ਪਗੜੀ ਕੇਸ ਬਿਨਾ ਪਗੜੀ ਗੁੱਤ ਵਾਲਾ ਇਹ ਆਗੂ ਆਂਡ ਗੁਆਂਡ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਰ ਖਰੀਦ ਹੈ । ਉਹ ਵੀ ਮਾਨ ਵਾਂਗੂ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਢਾਲ ਬਣਾ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਮਰਾਹ ਕਰਕੇ ਚੰਦੇ ਉਗਰਾਹ ਕੇ , ਪੇਟ ਪਾਲ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਉਸ ਬਾਰੇ ਆਮ ਰਾਏ ਸ਼ਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ1947 ਤੋਂ ਦਸ਼ਮਣੀ ਰਖ ਰਹੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਝੰਡੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਝ ਦੀ ਲੈਣ ਦੇਣ ਹੈ । ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਿਆਸੀ ਝੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਗੋਭੇ ਤੋਂ ਖ਼ਬਰਦਾਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਬੀਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿਆਸੀ ਝੰਡਿਆਂ ਲਈ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਗਏ । ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚੋਂ ਪਛਾਣ ਕਰਨ । ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸੀ ਝੰਡਾ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਵਾਲਾ ਝੰਡਾ ਤਿਕੋਣਾ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਸੀ । ਉਸ ਦਾ ਬਾਹਰਲਾ ਬਾਰਡਰ ਹਰਾ ਤੇ ਅੰਦਰਲਾ ਸਾਰਾ ਹਿੱਸਾ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਸੀ । ਝੰਡੇ ਵਿੱਚ ਕਿਧਰੇ ਕੋਈ ਭੀ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇਹ ਝੰਡਾ 1790 ਤੋਂ 1849 ਤੱਕ ਦੇ 59 ਸਾਲ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਝੂਲਦਾ ਰਿਹਾ । ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀ ਝੰਡਾ ਤਿਕੋਣਾ ਸਾਰਾ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀ ਛਪਾਈ ਹੈ । ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 120000 ਤੋਂ ਡੇੜ ਲੱਖ ਤੱਕ ਦੀ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ । ਸਿੱਖ , ਹਿੰਦੂ , ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਫ਼ੌਜੀ ਰੈਜਮੈਟਾਂ ਦੇ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਵੱਖਰੇ ਝੰਡੇ ਸਨ । ਜੋ ਸਰਦਾਰ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਤੇ ਝੰਡਾ ਝੁਲਾਉਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ , ਉਹ ਵੀ ਖੰਡਿਆਂ ਵਾਲਾ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਪੰਨਿਆਂ ਤੇ ਕਾਲੇ ਦਾਗ਼ ਲਾਉਣ ਦੀ ਨਾਕਾਮ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ । ਸਿਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ,ਝੰਡਿਆਂ ,ਬੁੰਗਿਆਂ ਦੀ ਜੁਗੋ ਜੁਗ ਅਰਦਾਸ ਦੀ ਅਟੱਲ ਸਚਾਈ ਨਾਲ ਬਝਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਦਾ ਰਹੇਗਾ । ਆਜਾਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਕੀਤੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਜਦੋ ਸਿਖ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਤਿਰੰਗੇ ਦੀ ਰਾਜਸੀ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਸਿਖਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਬਰਕਰਾਰ ਦਿਸਦੀ ਹੈ । ਤਿਰੰਗੇ ਨਾਲ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ (ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਬੇਤਾਜ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਮੰਨਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ) ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਪੂਰਾ ਕਰਵਾਇਆ ਕਿ ਤਿਰੰਗੇ ਦਾ ਉੱਪਰਲਾ ਰੰਗ ਕੇਸਰੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਏ , ਜੋ ਖਾਲਸਈ ਰੰਗ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅੱਜ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ । 15 ਅਗਸਤ 1947 ਸਮੇਂ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿਰੰਗਾ ਝੁਲਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵਾਲੀ ਇਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਅੱਜ ਦੋਗਲੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਆਗੂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗੁਮਰਾਹ ਕਰਦੇ ਹਨ , ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿਖਾਂ ਦੇ ਨਹੀਂ ਬਣੇ ਨਾ ਹੀ ਤਿਰੰਗੇ ਦੇ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਜੋ ਇਹ ਜਾਤੀ ਖ਼ੁਦਗ਼ਰਜ਼ੀ ਭਰੀ ਨਿਕੰਮੀ ਸਿਆਸਤ ਲਈ ਜੂਏ ਤੇ ਲਾਉਣ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈਂਦੇ ਹਨ , ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਇਹ ਬੇਅਦਬੀ ਭਰੇ ਸੁਪਨੇ ਕਦੇ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ । ਬਾਹਰ ਵੱਸਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਭੀ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਰਜਵਾੜਾ ਸ਼ਾਹੀ ਮੌਕਾਪਰਸਤਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ । ਭਾਵੇ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਭੀ ਮੋਹਰੀ ਹਨ , ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਆਸਰੇ ਕੋਝੀ ਖੇਡ ਖੇਡਦੇ ਆਂਢ ਗੁਆਂਢ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਝੋਲੀ ਦਾ ਖਿਡੌਣਾ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ । ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਉੱਥੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬੇਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕੋਈ ਇਕ ਟਕਾ ਨਹੀਂ ਲਾਉਂਦੇ । ਪੰਜਾਬ ਇਹ ਜਾਂਦੇ ਨਹੀਂ ਉੱਥੇ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਲਗਾਵ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਿਆ । ਇਕ ਲੋਕ ਗਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਰਹੇ ਹਨ , ਜ਼ਿਹਨਾਂ ਫ਼ਰੰਗੀ (ਅੰਗਰੇਜ਼) ਦਾ ਝੰਡਾ ਲਾਹ ਕੇ , ਤਿਰੰਗਾ ਝੁਲਾਉਣ ਖਾਤਰ , ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਕੈਨੇਡਾ , ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਡੇਰਾ ਕੂਚ ਕਰਕੇ ਕਲਕੱਤੇ (ਬਜਬਜਘਾਟ ) ਜਾ ਉਤਾਰਾ ਕੀਤਾ, ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਤੇ ਫਾਂਸੀਆਂ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਾਇਆ । —-ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਲ , ਪ੍ਰਧਾਨ , ਸਿੱਖ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਯੂ . ਕੇ . Email: psbal46@gmail.co
ਖਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਝੰਡਾ- ਐਂਗਲੋ ਸਿੱਖ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ
